در گفتگو زنان جهان با دکترای مدیریت دولتی بررسی شد؛
موانع نامرئی پیش پای زنان/ چرایی حضور اندک بانوان در پست های مدیریتی
هر چند نسبت به سالیان دور حضور زنان در مشاغل مختلف بیشتر شده است اما همچنان سهم این قشر تاثیرگذار از جایگاه های مدیریتی بسیار اندک است.
در حال حاضر نگاه به مردان به عنوان نیروی کارآمد و سرمایه اجتماعی در پست های مدیریتی در مقایسه با زنان غالب تر است. این در حالیست که لازمه مدیریت خلاقیت، نوآوری، تفکر پویا، نگاه جامع و علمی بوده که در زنان و مردان وجود داشته و برای شناسایی افراد توانمند باید از دیدگاه های جنسیتی عبور کنیم.
استفاده از توانمندی های زنان و باور به این قشر در کنار جنسیت زدایی از حوزه مدیریت در بخش های دولتی و خصوصی امری است که باید مورد توجه مسئولان ارشد قرار گرفته و برای آن برنامه ریزی شود. برداشتن موانع از سر راه باعث تبدیل قابلیت های زنان به کارکرد و دستیابی به توسعه در بلند مدت می شود.
در دنیای امروز که پیشرفت جامعه جهانی با سرعت در حال انجام است، استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های زنان می تواند شتاب بیشتری به پیشرفت و توسعه کشورمان بدهد.
با توجه به اهمیت این موضوع با «ناهید عسکریان» دارای مدارک کارشناسی مدیریت بازرگانی، کارشناسی ارشد و دکترای مدیریت دولتی به گفتگو نشستیم. او استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی در بخش مدیریت به مدت پنج سال و مدرس دانشگاه علمی کاربردی جهاد دانشگاهی به مدت یکسال و همکاری با موسسه آموزش عالی رسالت است. همچنین تاکنون سه کتاب در حوزه مدیریت به قلم وی تالیف شده است. در ادامه مشرح گفتگوی زنان جهان با او را می خوانیم.
*لطفا در زمینه سقف شیشه ای توضیح دهید.
سقف شیشه ای موانع مصنوعی مبتنی بر سوگیری نگرشی یا سازمانی است که از پیشرفت زنان در سازمان به سِمت های مدیریتی جلوگیری می کند. آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی کار نشان می دهد که سقف شیشه ای در بیشتر کشورهای دنیا، چه پیشرفته و چه جهان سوم، وجود دارد.
* به نظر شما وضعیت اشتغال زنان در دستگاه های دولتی چگونه است؟
آخرین آمارهای اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تفاوتی فاحشی بین نرخ مشارکت اقتصادی مردان و زنان در ایران وجود دارد. در عرصه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری نیز وضعیتی نامناسب‌تر را شاهد هستیم، به طوری که هرچه به سوی سطوح بالای مدیریتی می‌رویم این میزان کاهش می‌یابد.
*این وضعیت را در پست های مدیریتی چگونه می بینید؟
آمارهای مختلف از وضعیت زنان در ایران و جهان حاکی از آن است که زنان در عرصه های مختلف مدیریتی از وضعیت در حال رشد شغلی و متناسب با مردان برخوردار نیستند. این در حالی است که میزان و درجه توسعه یافتگی هر اجتماع بشری به مشارکت همه جانبه و مدنی کامل افراد بستگی دارد.
*چه موانعی بر سر راه زنان در زمینه دستیابی به پست های مدیریتی وجود دارد؟
زنان در دستیابی به موفقیت‌ها و موقعیت‌های حرفه‌ای و علمی با موانع فرهنگی- اجتماعی از قبیل تبعیض جنسیتی در استخدام، مشارکت در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی، فشارهای خانوادگی و تضاد مسئولیت های خانه با کار که عملا به عهده زنان گذاشته شده است و مشکل حضور در شبکه‌های اجتماعی غیر رسمی که مردان بیشتر در آن ها حضور دارند، مواجه هستند.
نگرش های فرهنگی و کلیشه های منفی، برداشت های سطحی و پیش داوری ها درباره ویژگی های احساسی و رفتاری، ویژگی های روانی و شخصیتی زنان و عدم تمایل خود زنان برای تصدی پست های مدیریتی به علت پذیرفتن باورهای غلط و رویکرد کناره گیری از مقام به جای مقابله با سقف شیشه ای و عدم پذیرش آن موانع اصلی ارتقای زنان به این پست هاست.
یکی از مسائل، موانع سازمانی است که به معنای وجود تعداد اندک راهنما در سطوح بالای سازمانی برای تربیت مدیران زن می باشد. این امر می تواند ناشی از این واقعیت باشد که هیات مدیره تحت تسلط مردان است.
موانع قانونی به موانعی گفته می شود که با تدوین قوانین و مقررات خاص برای زنان مانع دستیابی آن ها به مشاغل مدیریتی شده است. معمولا قوانین مربوط به زنان را مردان تدوین می کنند که توجه جدی به مسائل زنان ندارند.
*تعداد اندک بانوان در مقایسه با آقایان در پست های مدیریتی واقعیتی انکارناپذیر است؛ علت آن را چه می دانید؟
جو حاکم بر سازمان‌ها و اعتقاد نداشتن مدیران، کارکنان مرد و حتی زنان شاغل به توانایی‌های مدیریتی زنان باعث ایجاد شرایط موجود شده است.
این باورهای عمومی در حالی در سطح جامعه وجود دارد که شاهد افزایش نسبی زنان تحصیل کرده دانشگاهی در کشور هستیم. با وجود اینکه در دهه‌های اخیر شمار زنانی که در جستجوی پست‌های مدیریتی و رده‌های بالای سازمانی بوده‌اند افزایش یافته است، ولی هنوز هم نسبت حضور زنان شاغل در رده‌های سازمانی بالا در اقلیت است.
*از نظر شما چه راهکارهایی را می توان برای استفاده هر چه بیشتر از توان و ظرفیت زنان در پست های مدیریتی ارائه کرد؟
تلاش برای افزایش تعاملات زنان و تلاش در جهت منزوی نشدن زنان می تواند گام موثری در راستای پیشرفت شغلی زنان باشد.
ایجاد فرصت های برابر برای زنان و توجه و اهمیت دادن به نظرات آن ها در طول جلسات، پذیرش استفاده زنان از الگوی مدیریت زنانه و اینکه لزوما نباید از روش های مردانه برای مدیریت استفاده کنند، توجه بیشتر به افزایش مهارت فنی، ادراکی، مدیریتی و شخصی برای زنان اولویت مهمی در رفع محدودیت های زنان است.
از این رو زنان باید توجه ویژه ای به افزایش مهارت های خود داشته باشند و سازمان نیز این فرصت را برای تعالی آن ها فراهم آورد.
تلاش برای ایجاد هماهنگی لازم بین مسئولیت های کار و خانواده، مبارزه با تفکرات کلیشه ای و قالبی از قبیل عدم تعهد زنان نسبت به کار و عدم اتکا به زنان به علت عاطفی بودن آن ها، جدی گرفتن زن ها و اعتماد نسبت به توانایی های آن ها، ایجاد فرصت لازم برای افزایش توانمندی بانوان و قرار دادن زنان دراولویت سیاست های منابع انسانی، ایجاد فرصت ارتقا برای زنان و ایجاد راهکار مناسب برای زنان، دعوت به کار از زنان بعد از سن بازنشستگی از دیگر راهکارهایی موثر در این زمینه است.
حذف باورهای سنتی در این زمینه در سازمان از طریق برگزاری جلسات آموزشی و کتابچه ها و بروشورها و… امکان پذیر است.
ایجاد کارگروههای تخصصی ویژه زنان برای بررسی چالش های زنان در سیستم ها و امکان توسعه مسیر شغلی زنان با شکستن پدیده سقف شیشه ای باید مورد توجه قرار گیرد.
برای فرهنگ سازی مناسب به منظور تغییر نگرش مثبت نسبت به زنان؛ جامعه باید سعی کند که از طریق رسانه ها و کتاب ها، الگوهای منفی از زنان ارائه ندهد. بهاء دادن به توانمندی های زنان باعث می شود که زنان تشویق شوند تا خود را باور کرده و در عرصه مدیریت حضور پیدا کنند.
تشویق و ترغیب مدیرانی که از زنان در سطوح بالای سازمانی استفاده می کنند و باورهای مثبت را در آن ها پرورش می دهند هم می تواند در این زمینه موثر باشد.
*بسیار دیده می شود که برای یک جایگاه شغلی یکسان با خدمات یکسان دستمزد کمتری به خانم ها در مقایسه با آقایان پرداخت می شود؛ علت این مساله را چه می دانید؟ چه راهکاری برای ممانعت از این رویه پیشنهاد می کنید؟
به نظر من این سوال می تواند دقیقا اثر سقف شیشه ای باشد. اثر سقف شیشه ای به پدیده ای اشاره دارد که یک مانع نامرئی برای کارکنان زن در مقایسه با کارکنان مرد با صلاحیت برابر در زمینه ارتقا، دستمزد و طرز عملکرد وجود دارد.
یک راهکار می تواند وجود قوانین حمایتی از زنان در این زمینه و تصویب قوانین ضد تبعیض جنسیتی و نیز فرهنگ سازی در زمینه مقابله با طرز تفکر اشتباه مدیران در تبعیض استخدام و پرداخت به زنان باشد.